বাৰিষাৰ আশাত তৃষ্ণাতুৰ পৃথিৱীৰ ব্যাকুলতা সহজে বুজিব পাৰি। সভ্যতাৰ প্ৰাৰম্ভিক দিনৰ পৰা বৰষুণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতাই মানুহক ইয়াক আমন্ত্ৰণ আৰু নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ অনুপ্ৰাণিত কৰিছে। বৰষুণৰ দেৱতাৰ উপাসনা আৰু যজ্ঞৰ উপৰিও সংগীতকো বৰষুণক আমন্ত্ৰণ জনোৱাৰ মাধ্যম হিচাপে ব্যৱহাৰৰ চেষ্টা কৰা হৈছিল।
তেওঁলোকৰ সফলতাৰ দাবী আৰু যুক্তিৰ ওপৰত সমাজত এক পৃথক মতামত আছে, কিন্তু ভাৰতৰ দৰে বৰষুণ-আধাৰিত অৰ্থনীতিত বৰষুণৰ পানী নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সংৰক্ষণৰ বাবে বিশেষ মনোযোগ দিয়াৰ প্ৰয়োজন বুলি অস্বীকাৰ কৰিব নোৱাৰি। কৃত্ৰিম বৰষুণ (Artificial Rain) আধুনিক বিজ্ঞানৰ দ্বাৰা উদ্ভাৱিত এনে এক মাধ্যম।
কৃত্ৰিম বৰষুণৰ অৰ্থ এইটো নহয় যে ই কৃত্ৰিমভাৱে ডাৱৰ উৎপন্ন কৰি আৰু তাৰ পৰা বৰষুণৰ সৃষ্টি কৰা হয়। দৰাচলতে, ইয়াক এক নিৰ্দিষ্ট প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা কৃত্ৰিমভাৱে ডাৱৰৰ ভৌতিক অৱস্থালৈ ‘ৰূপান্তৰিত’ কৰা হয়, যি ইয়াক বৰষুণৰ অনুকূল কৰি তোলে। ডাৱৰৰ ৰূপান্তৰৰ এই প্ৰক্ৰিয়াটোক ক্লাউড চিডিং (Cloud Seeding) বুলি কোৱা হয়।
ডাৱৰবোৰ প্ৰকৃততে আণুবীক্ষণিক পানীৰ কণাৰ মিশ্ৰণ, যিবোৰ কম ভৰৰ বাবে পানীৰ বিন্দু হিচাপে মাটিত বৰষুণ দিবলৈ সক্ষম নহয়। বিশেষ পৰিস্থিতিত এই কণাবোৰৰ সংমিশ্ৰণে সিহঁতৰ আকাৰ আৰু ওজন সঠিকভাৱে বৃদ্ধি কৰে, আৰু সেইবোৰ বৰষুণৰ ৰূপত পৃথিৱীলৈ নামি আহে।
কৃত্ৰিম বৰষুণৰ প্ৰচেষ্টা 1946 চনৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল, কিন্তু বিজ্ঞানৰ বিকাশৰ সৈতে, এই প্ৰক্ৰিয়াটো আৰু অধিক সংশ্লেষিত হৈ পৰিছে। চিলভাৰ আইওডাইড (Silver Iodide) ক বৰ্তমান আটাইতকৈ প্ৰচলিত প্ৰক্ৰিয়া হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। যেতিয়া এই কণাবোৰ অতি ঠাণ্ডা ডাৱৰত স্থাপন কৰা হয়, তেতিয়া গোটেই ডাৱৰবোৰ বৰফৰ ক্ৰিষ্টেললৈ (Ice Crystal) পৰিৱৰ্তিত হয়।
এই প্ৰক্ৰিয়াটোৱে উপযুক্ত পৰিস্থিতিত পানীৰ কণাবোৰ ৰূপান্তৰ, সংমিশ্ৰণ আৰু উপযুক্ত আকাৰ তথা ভাৰ প্ৰদান কৰি বৰষুণ হিচাপে বৰষিবলৈ বাধ্য কৰায়। নিৰ্ধাৰিত ডাৱৰত চিলভাৰ আইওডাইড (Silver Iodide) স্থাপন কৰিবলৈ বিমান, বিস্ফোৰক ৰকেট বা বেলুন ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
এই প্ৰক্ৰিয়াটোৰ সফলতাৰ বাবে উপযুক্ত ডাৱৰ বাছনি কৰাটোও গুৰুত্বপূৰ্ণ। সাধাৰণতে, পৃথিৱীৰ পৰা 1-2 কিলোমিটাৰ উচ্চতাত পোৱা ‘নিম্বাছ’ শ্ৰেণীৰ (গাঢ় মুগা) ডাৱৰবোৰ অধিক আদৰ্শ বুলি গণ্য কৰা হয়।
চীনে ইয়াৰ খৰাং পীড়িত পূৱ প্ৰদেশসমূহত এই প্ৰক্ৰিয়াটো সফলতাৰে প্ৰয়োগ কৰিছিল আৰু এক বৃহৎ এলেকাত প্ৰায় 20mm বৰষুণ দেখিবলৈ পোৱা গৈছিল।
ই প্ৰকৃতি নিয়ন্ত্ৰণৰ আদিম মানৱীয় উচ্চাকাংক্ষাৰ এক উদাহৰণ, যাৰ সাম্ভাব্য পৰিণামৰ বিষয়েও আলোচনা হোৱা উচিত।
