বহু দিনৰ আগৰ কথা। দক্ষিণ ভাৰতত বিজয় নগৰ নামৰ এখন সাম্ৰাজ্য আছিল আৰু সেই সাম্ৰাজ্যৰ শাসনভাৰ ৰজা কৃষ্ণদেৱ ৰয়ৰ হাতত আছিল। এদিন এজন আৰবী ব্যৱসায়ী ঘোঁৰা বিক্ৰী কৰিবলৈ তেওঁৰ ৰাজ্যলৈ আহিল। তেওঁ ৰজাৰ সন্মুখত তেওঁৰ ঘোঁৰাবোৰৰ ইমান প্ৰশংসা কৰিলে যে ৰজা কৃষ্ণদেৱে তেওঁৰ সকলো ঘোঁৰা কিনিবলৈ সন্মত হৈ গ’ল। ৰজাই ব্যৱসায়ীজনৰ কথাত আহি সকলো ঘোঁৰাতো কিনিলে, কিন্তু এতিয়া তেওঁৰ সন্মুখত এটা ডাঙৰ সমস্যাই দেখা দিলে। সমস্যাটো আছিল সকলো ঘোঁৰা ক’ত ৰাখিব। দৰাচলতে, ঘোঁৰাৰ সংখ্যা ইমানেই বেছি আছিল যে ৰজাৰ ঘোঁৰাশাল সেই সকলোবোৰ ঘোঁৰা ৰাখিবলৈ যথেষ্ট সৰু আছিল।
এই সমস্যাৰ সমাধান কৰিবলৈ ৰজাই এক উপাই উলিয়ালে আৰু সকলো সভাসদসকলৰ সৈতে ৰাজ্যৰ গোটেই প্ৰজাসকলক উপস্থিত হ’বলৈ আদেশ দিলে। ৰজাৰ আদেশ পোৱাৰ লগে লগে মন্ত্ৰী আৰু সভাসদসকলৰ সৈতে গোটেই প্ৰজাসকল তেওঁলোকৰ সকলো কাম-কাজ এৰি ৰাজপ্ৰাসাদৰ বাহিৰত একত্ৰিত হ’ল। তেতিয়া ৰজা কৃষ্ণদেৱ ৰয় তাত উপস্থিত হৈ ক’লে, “মই আপোনালোক সকলোকে জৰুৰী কাম এটা দিয়াৰ বাবে ইয়াত একত্ৰিত কৰিছো। “
ইয়াকে কৈ ৰজাই সকলোৰে আগত নিজৰ মন্তব্য ৰাখিলে, “মই আৰবী ঘোঁৰাৰ এটা গোট কিনিলো। এই সকলোবোৰ ঘোৰা খুব দুর্দান্ত তথা মূল্যবান, কিন্তু দুখৰ বিষয় যে, এই সকলোবোৰ ঘোঁৰা আমাৰ ঘোঁৰাশালত ৰখা সম্ভব নহয়। নতুন ঘোঁৰাশালটো সাজু হ’বলৈ প্ৰায় তিনিমাহ লাগিব। সেয়েহে, মই বিচাৰো যে ৰাজ্যখনৰ সকলো মন্ত্ৰী আৰু সভাসদৰ লগতে আমাৰ প্ৰজাসকলেও তিনি মাহৰ বাবে এই ঘোঁৰাবোৰৰ যত্ন লওক। ইয়াৰ বাবে প্ৰতি মাহে ৰাজভৰালৰ পৰা এটাকৈ সোণৰ মুদ্ৰা দিয়া হ’ব।
এমাহত এটা সোণৰ মুদ্ৰাৰ বিনিময়ত ঘোঁৰাৰ প্ৰতিপালন আৰু সিহঁতৰ খাদ্যৰ ব্যৱস্থা কৰাটো বৰ কঠিন আছিল, কিন্তু কোনেও এই বিষয়ে একো ক’ব নোৱাৰিলে, কিয়নো সকলোঁ ৰজাৰ আদেশ আছিল। তেতিয়া সকলোৱে নিজৰ নিজৰ ঘোঁৰা এটা লৈ ঘৰৰ ফালে খোজ ল’লে। তেনালীৰামেও এটা ঘোঁৰা পালে।
তেনালীৰাম বৰ বুদ্ধিমান আৰু চতুৰ আছিল। তেওঁ তেওঁৰ ঘোঁৰাটো লৈ গৈ ঘৰৰ পিছফালে ঘাঁহ-বনেৰে এটা সৰু ঘোঁৰাশাল বনাই ঘোঁৰাটো তাত বান্ধি দিলে। ৰাজ্যৰ সকলো প্ৰজাই নিজে নেখাই হলেও ৰজাৰ ক্ৰোধৰ পৰা বাচিবলৈ ঘোঁৰাবোৰক প্রতিপালন কৰিলে।
আনহাতে, তেনালীৰামে ঘোঁৰাশালটোত নিৰ্মিত সৰু খিৰিকী এখনেৰে প্ৰতিদিনে ঘোঁৰাটোক অলপ অলপ খাদ্য দিছিল। চাওঁতে চাওঁতে তিনি মাহ পাৰ হৈ গ’ল।
সময় শেষ হোৱাৰ পিছত, সকলোকে ৰাজমহললৈ ঘূৰাই মাতি অনা হ’ল। ৰজাৰ আদেশ শুনি সকলোৱে নিজৰ নিজৰ ঘোঁৰা লৈ ৰাজমহল পালেগৈ, কিন্তু তেনালীৰাম খালী হাতেৰেই উপস্থিত হ’ল। ৰজাই তেনালী ৰামৰ সৈতে ঘোঁৰাটো নেদেখি আচৰিত হ’ল আৰু তেওঁক তেওঁৰ ঘোঁৰাটো কিয় অনা নাই সেই বিষয়ে সুধিলে।
ৰজাৰ প্ৰশ্নৰ উত্তৰত তেনালীৰামে ক’লে, “মহাৰাজ, ঘোঁৰাটো বৰ খঙাল আৰু বিপদজনক হৈ পৰিছে। সেইবাবে তাক মোৰ লগত অনাটো দূৰৰ কথা, মই এতিয়ালৈ তাৰ ঘোঁৰাশাললৈও যাবলৈ সাহস কৰা নাই। তেনালীৰামৰ কথা শুনিয়েই ৰজগুৰুৱে ক’লে, “মহাৰাজ তেনালিৰামে মিছা কৈছে। আমি নিজে গৈ ঘোঁৰাটো চাই অহা উচিত। “
ৰাজগুৰুৰ কথা শুনি ৰজা কৃষ্ণদেৱে নিজেই তেওঁক তেনালীৰামৰ ঘৰলৈ গৈ সত্যটো বিচাৰি উলিয়াবলৈ ক’লে। ৰজাৰ আদেশত ৰাজগুৰুৱে তেনালীৰামক লগত লৈ কিছুমান সভাসদৰ সৈতে তেওঁৰ ঘৰৰ ফালে খোজ ল’লে। তেনালীৰামৰ ঘৰত উপস্থিত হোৱাৰ লগে লগে ৰাজগুৰুৰ নজৰ তাত থকা ঘোঁৰাশালত পৰাৰ লগে লগে তেওঁ ক’লে, “মূৰ্খ তেনালী তুমি ঘোঁৰাটো এই সৰু ঘৰটোত বান্ধি থৈছা আৰু তুমি ইয়াক ঘোঁৰাশাল বুলি কৈছা।
ৰাজগুৰুৰ কথাত তেনালীৰামে ক’লে, “ৰাজগুৰু, যদি আপুনি এজন বিদ্বান পণ্ডিত হয়, আপুনি অধিক জানিব। মই ঘোঁৰাটো ৰখাৰ উদ্দেশ্যেৰেই এই ঘৰটো নিৰ্মাণ কৰিছিলো, সেয়েহে মই ইয়াক ঘোঁৰাশাল বুলি কৈছিলো, কিন্তু ঘোঁৰাটো সঁচাকৈয়ে অতি বিপদজনক হৈ পৰিছে। গতিকে, প্ৰথমে আপুনি ইয়াক খিৰিকীৰে চাওক। তাৰ পিছতহে ঘৰৰ ভিতৰত সোমাব।”
ৰাজগুৰুৱে ঘোঁৰাটো চাবলৈ খিৰিকীৰ ওচৰলৈ মুখখন অনাৰ লগে লগে ভোকাতুৰ ঘোঁৰাটোৱে তেওঁৰ দাড়িখিনি মুখৰে কামোৰ মাৰি ধৰিলে। ৰাজগুৰুৱে তেওঁৰ দাড়ি খিনি এৰুৱাবলৈ যথেষ্ট চেষ্টা কৰিলে, কিন্তু বিফল হ’ল। এনে পৰিস্থিতিত যেতিয়া যথাসম্ভৱ চেষ্টাৰ পিছতো ঘোঁৰাটোৱে ৰাজগুৰুৰ দাড়ি এৰি নিদিলে, এজন সভাসদে তৰোৱালেৰে ৰাজগুৰুৰ দাড়ি কাটি ঘোঁৰাৰ পৰা প্ৰাণ বছালে।
কোনোমতে ঘোঁৰাটোৰ পৰা প্ৰাণ ৰক্ষা পৰাৰ পিছত, ৰাজগুৰুৱে ঘোঁৰাটোক প্ৰাসাদলৈ লৈ যাবলৈ সভাসদ সকলক আদেশ দিয়ে। তেনালিৰামৰ ঘোঁৰাটো ৰাজদৰবাৰলৈ লৈ অনা হ’ল। তিনিমাহ ধৰি, ভালকৈ খাদ্য আৰু পানী নোপোৱাৰ বাবে ঘোঁৰাটো শুকাই ক্ষিণাই গৈছিল। যেতিয়া ৰজাই ঘোঁৰাটোৰ অৱস্থা দেখিলে, তেওঁ তেনালীক ইয়াৰ আঁৰৰ কাৰণ সুধিলে।
ৰজাৰ প্ৰশ্নৰ উত্তৰত তেনালীয়ে ক’লে, “মই ঘোঁৰাটোক প্ৰতিদিনে কেৱল অলপমানহে খাদ্য দিছিলো, যেনেকৈ আপোনাৰ প্ৰজাসকলে কম খাদ্যত জীৱন নিৰ্বাহ কৰি আছে। ইয়াৰ ফলত ঘোঁৰাটো দুৰ্বল আৰু খঙাল হৈ পৰে।”
তেনালী ৰামে ক’লে, “ৰজাৰ ধৰ্ম হৈছে প্ৰজাক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা আৰু যত্ন লোৱা, না কি তেওঁলোকৰ ওপৰত অতিৰিক্ত বোজা দিয়া। ঘোঁৰাবোৰৰ যত্ন ল’বলৈ আদেশ দিয়াত ঘোঁৰাবোৰতো শক্তিশালী হৈ পৰিল, কিন্তু প্ৰজাবোৰ দুৰ্বল হৈ পৰিছিল কিয়নো তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ যত্ন ল’বলৈ পৰ্যাপ্ত পৰিমাণে আহাৰ গ্ৰহণ কৰিব পৰা নাছিল।”
মহাৰাজ কৃষ্ণদেৱে তেতিয়া তেনালীৰামৰ কথা বুজি পালে আৰু নিজৰ ভুলটোও উপলব্ধি কৰিলে। তেওঁ ভুলৰ বাবে তেওঁৰ প্ৰজাসকলৰ ওচৰত ক্ষমা বিচাৰিলে আৰু তেনালীৰামক তেওঁৰ জ্ঞানৰ প্ৰতি সন্মান জনাই পুৰস্কৃত কৰিলে।
কাহিনীটোৰ পৰা নীতিশিক্ষা:
তেনালীৰাম আৰু খঙাল ঘোঁৰাৰ কাহিনীয়ে আমাক যিকোনো সিদ্ধান্ত লোৱাৰ আগতে সাৱধানে চিন্তা চৰ্চা কৰিবলৈ শিকায় যাতে আন কোনেও তাৰ পৰিণামৰ সন্মুখীন হ’ব নালাগে।